Vruchtbaarheid in 2021

Verschillende onderzoeken hebben een constante daling van het gemiddeld aantal zaadcellen gemeld tijdens de afgelopen decennia in Europa en de Verenigde Staten. Tussen 1970 en 2010, observeerde men een afname van 50 à 60 % van de spermakwaliteit in ontwikkelde landen.¹ Het is echter complex om veranderingen in sociaal gedrag, en de trend waarin de vorming van een familie uitgesteld wordt, los te bekijken van andere factoren die de vruchtbaarheid kunnen verminderen zoals omgevingsfactoren.²

We praten over subfertiliteit (verminderde vruchtbaarheid) na 12 maanden van mislukte pogingen. Dit treft tot 15% van de koppels. Bij 30% van deze koppels is er geen aanwijsbare medische oorzaak. Maar uiteindelijk wordt meer dan 70% zwanger binnen 24 maanden zonder enige medische tussenkomst. Je moet weten dat in 30 tot 50% van de gevallen, de oorzaak bij de man ligt.

De klassieke oorzaken

Verschillende factoren liggen aan de basis van de vruchtbaarheid van een koppel. Eerst en vooral is de leeftijd een bepalende factor. Voor vrouwen tussen 35 en 39 jaar is de kans om spontaan zwanger te worden ongeveer de helft van die van vrouwen tussen 19 en 26 jaar.²

Om zwanger te worden heb je ook seksuele betrekking nodig op het juiste moment. Een idee hebben van het moment van ovulatie is dus belangrijk. Een studie van Dunson et al. (2002) heeft aangetoond dat de kans op conceptie zes dagen voor de eisprong het grootst is, meer specifiek twee dagen ervoor. Daarna daalt de kans duidelijk op de dag van de eisprong. De methodes om de temperatuur te meten of het baarmoederhalsslijm te observeren kunnen nuttig zijn voor vrouwen met een onregelmatige cyclus. Volgens de WGO kan 93% van de vrouwen een vruchtbaar baarmoederhalsslijm onderscheiden van een onvruchtbaar. ³

In het algemeen zou een ongezonde levensstijl (consumptie van alcohol, koffie, overgewicht en roken) de tijd om zwanger te worden 7 keer verlengen.⁴ Geschat wordt dat rokers 3,4 keer meer vatbaar zijn om er langer dan een jaar over te doen om zwanger te worden dan niet-rokers, en in elke cyclus hebben rokers twee derde minder kans om zwanger te worden in vergelijking met niet-rokers.²

Zwaarlijvigheid gaat gepaard met een verhoogd risico op een miskraam en obstetrische complicaties, zoals hypertensie, zwangerschapsdiabetes, trombo-embolie en moeilijke bevallingen. ²

Het effect van alcohol op de vruchtbaarheid is niet duidelijk omdat de onderzoeksresultaten tegenstrijdig zijn. Sommige onderzoeken hebben een verminderde vruchtbaarheid vastgesteld bij vrouwen die meer dan vijf eenheden alcohol per week drinken, terwijl andere hebben aangetoond dat een laag tot matig alcoholgebruik in verband gebracht kan worden met een hoger conceptiepercentage dan bij niet-drinkers. Overmatig alcoholgebruik bij mannen kan bijdragen aan impotentie, moeilijkheden met ejaculatie en kan de spermatogenese schaden.²

Impact van verontreinigende stoffen op de vruchtbaarheid

Met de toename van onvruchtbaarheid en de afname van de spermakwaliteit, stelt men vast dat de incidentie van testiculaire tumoren, cryptorchisme en hypospadie (genitale misvormingen bij baby’s) toeneemt. Skakkebaek suggereerde reeds in 1994 dat een toename van oestrogeen-verontreinigende stoffen in het leefmilieu de oorzaak zouden kunnen zijn van deze veranderingen.²

Deze hypotheses worden bevestigd door verschillende studies.^5–8

Blootstelling aan hormoonverstoorders zal effectief de vruchtbaarheid negatief beïnvloeden. Bij vrouwen kan dit gebeuren door een verstoorde hormonale productie, een abnormale menstruatiecyclus, een vermindering van rijpe follikels, een toename van anovulatoire cycli en een vroegtijdige reproductieve veroudering.⁶  Bij mannen zal blootstelling aan hormoonverstoorders schade aan de testikels veroorzaken, met een directe cytotoxiciteit voor Leydig- en Sertoli-cellen, waardoor de spermatogenese verstoord wordt. ⁵ Het sperma zal dus van mindere kwaliteit zijn, met een afname van de totale concentratie, morfologie en spermamobiliteit.⁹

Uit een onderzoek bij 325 vrouwen blijkt dat vrouwen met een hoge inname van pesticiden via de voeding 18% minder kans hebben op een zwangerschap en 26% minder kans op een levensvatbare geboorte dan vrouwen met een dieet met lage inname van pesticiden.¹³ Bij 300 mannen, hadden de mannen met de hoogste inname van pesticiden gemiddeld 49% minder sperma en 32% minder morfologisch normaal sperma dan de mannen met de laagste inname van pesticiden via hun voeding.

De moleculen, het meest met de vinger gewezen, zijn:

• De pesticiden (organochloorverbindingen, organofosfaten, carbamaten, pyrethroïden en triazinen)
• Alternatieven voor weekmakers (ftalaten, bisfenol A en alternatieven)
• Polychloorbifenylen (PCB’s), een vervuilende stof die tot 1970 zwaar verspreid werd en die zich ophoopt in de voedselketen. Meer dan 90% van de blootstelling verloopt via de voeding, het wordt aangetroffen in dierlijke producten: vlees, zuivelproducten, eieren, vis …
• Triclosan en parabenen: worden (voornamelijk) aangetroffen in cosmeticaproducten
• Luchtverontreiniging

In deze meta-analyse van bijna 1500 patiënten, wordt ook de blootstelling aan mobiele telefoons ter discussie gesteld. Blootstelling aan mobiele telefoons wordt geassocieerd met een verminderde beweeglijkheid van sperma (gemiddeld verschil van -8,1 %) en de levensvatbaarheid (gemiddeld verschil van -9,1 %). De auteurs suggereren dus dat blootstelling aan mobiele telefoons de spermakwaliteit nadelig beïnvloedt.¹⁰

Verontreiniging van de buitenlucht speelt ook een rol. Men stelt een toename van miskramen vast en een langere tijd vooraleer zwanger te worden bij vrouwen die het meest blootgesteld zijn.⁷

 Chiang C. Environmental Contaminants Affecting Fertility and Somatic Health. Semin Reprod Med. 2017

Welke oplossingen ?

Studies zijn het erover eens dat mannen die meer rood vlees, bewerkt vlees en vetrijke zuivelproducten consumeren, een sperma van lagere kwaliteit hebben. Het tegendeel werd waargenomen wat betreft spermaparameters bij mannen die een gezond dieet volgen, rijk aan fruit, groenten, volle granen en vis. ¹⁴

Absoluut te vermijden :

1. Plastics in contact met voedingswaren, vooral buigzame geplastificeerde stoffen, dit zijn namelijk ftalaten die toegevoegd worden omwille van de soepelheid die ze teweegbrengen.
2. Ingeblikte producten (drankblikjes, conservenblik…), plastic waterflessen, en ook de kassaticketjes om blootstelling aan bisfenol A te beperken; We vertrouwen de BPA-vrije verklaringen niet (vervangen door anderen bisfenolen).

Het gebruik van plastic verpakkingen tijdens de zwangerschap is geassocieerd aan urinaire metabolieten met hogere concentratie aan ftalaten, terwijl de consumptie van ingeblikt voedsel in verband gebracht is met hogere concentraties van bisfenol A (BPA) in urine.

3. Verminder producten van dierlijke oorsprong en geef de voorkeur aan biologische, lokale en seizoensgebonden producen. Vermijd vissen hoog in de voedselketen.

4. Tweedehandsaankopen krijgen de voorkeur voor al wat mogelijk is: kleding, meubelen decoratie …  Ze zijn geïmpregneerd met vlamvertragers, kleurstoffen en vluchtige organische stoffen. Het feit dat ze reeds gebruikt/gewassen zijn, verminderd de impregnatie. Stof regelmatig af met een natte doek en schoon water en verlucht de leefruimten 2 keer 15 minuten per dag.

Een correct vitamine D supplement wordt in verband gebracht met een betere vruchtbaarheid in medische ondersteunde in vitro fertilisaties, en wordt verondersteld ook gunstig te zijn voor vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom en endometriose. ¹²

Bronnen

1.            Levine H, Jørgensen N, Martino-Andrade A, et al. Temporal trends in sperm count: a systematic review and meta-regression analysis. Hum Reprod Update. 2017;23(6):646-659. doi:10.1093/humupd/dmx022

2.            Taylor A. ABC of subfertility : Extent of the problem. BMJ. 2003;327(7412):434-436.

3.            OMS. Planification familiale – Manuel d’utilisation à l’intention des prestataires de services du monde entier. Published online 2011. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/97943/9780978856304_fre.pdf;jsessionid=7423B9BB6114C573DE1E4977B56E1FEE?sequence=1

4.            Hassan MAM, Killick SR. Negative lifestyle is associated with a significant reduction in fecundity. Fertil Steril. 2004;81(2):384-392. doi:10.1016/j.fertnstert.2003.06.027

5.            Krzastek SC, Farhi J, Gray M, Smith RP. Impact of environmental toxin exposure on male fertility potential. Transl Androl Urol. 2020;9(6):2797-2813. doi:10.21037/tau-20-685

6.            Rattan S, Zhou C, Chiang C, Mahalingam S, Brehm E, Flaws JA. Exposure to endocrine disruptors during adulthood: consequences for female fertility. J Endocrinol. 2017;233(3):R109-R129. doi:10.1530/JOE-17-0023

7.            Checa Vizcaíno MA, González-Comadran M, Jacquemin B. Outdoor air pollution and human infertility: a systematic review. Fertil Steril. 2016;106(4):897-904.e1. doi:10.1016/j.fertnstert.2016.07.1110

8.            Axmon A, Thulstrup A-M, Rignell-Hydbom A, et al. Time to pregnancy as a function of male and female serum concentrations of 2,2′4,4′5,5′-hexachlorobiphenyl (CB-153) and 1,1-dichloro-2,2-bis (p-chlorophenyl)-ethylene (p,p′-DDE). Hum Reprod. 2006;21(3):657-665. doi:10.1093/humrep/dei397

9.            Chiang C, Mahalingam S, Flaws JA. Environmental Contaminants Affecting Fertility and Somatic Health. Semin Reprod Med. 2017;35(3):241-249. doi:10.1055/s-0037-1603569

10.         Adams JA, Galloway TS, Mondal D, Esteves SC, Mathews F. Effect of mobile telephones on sperm quality: a systematic review and meta-analysis. Environ Int. 2014;70:106-112. doi:10.1016/j.envint.2014.04.015

11.         Pacyga DC, Sathyanarayana S, Strakovsky RS. Dietary Predictors of Phthalate and Bisphenol Exposures in Pregnant Women. Adv Nutr Bethesda Md. 2019;10(5):803-815. doi:10.1093/advances/nmz029

12.         Lerchbaum E, Rabe T. Vitamin D and female fertility. Curr Opin Obstet Gynecol. 2014;26(3):145-150. doi:10.1097/GCO.0000000000000065

13. Chiu Y-H, Gaskins AJ, Williams PL, et al. Intake of Fruits and Vegetables with Low-to-Moderate Pesticide Residues Is Positively Associated with Semen-Quality Parameters among Young Healthy Men. J Nutr. 2016;146(5):1084-1092. doi:10.3945/jn.115.226563